Ndasanjuka calwa omo ndasanga ovisikilo ndisole

K'ulima wa 2004, ukuetu umwe tulisole wakuata ocipango co kusolekela ko elonga lyo visikilo (CD MP3). Puãi vokuenda kuosimbu, ndaundikile elonga lyoviskilo kufeko umue ndatalavayile lahe, yu ndakuata ombinda yokuti ocikuata cange canyelela.

Osimanu yapita ndeti oco ukuenje umue atela okupapata vo computador imwe yanyolehele. Esanju lyaco linene calwa.

Sali po ciwa

Read More

Tusokololi: Omõla Ufeko wakeluhila akulu vohongele.Ofeka yimosi lika

Vonembele yimwe yopo'Katombela, osimbu yimwe, mwakala okacitangi. Ngole nye? Momo akuti ufeko umwe wasumbiwilue calwa wakala lokusakalaisua l'akulu vohongele yonembele. Ovo kavayonguile okuti omola wacitiwa vombaka p'ovaka volonjali vyakulihiwa ciwa ombombaliwa l'ukuenje umwe wo «ngueni ngueni».

- Ove umola okatava ukuenje watundilila ko Kabinda?

Ufeko walinga hati:

- Eye mwele ukuenje utima wange wasova.

- Eteke limwe okalivela. Kwenda etu vo twakulu katutela okusumulula ocisola cene, omo oku atundilila katui ko.

Okambangulo kaco katongekatongeka ko mwele mbi osimanu, eye vo ufeko kaliveli.

Eteke limwe okuti akulu vavilikiya ufeko oco vatwatwe ko, eye utue eci wakotokota walinga heti:

- Undisakailasali puãi nye? Agostinho Neto wacipopya ale, "De Cabinda ao Cunene, Um Só Povo, Uma Só Nação....!

Akulu vali yu vasumwa, vayevala vati omola watupitilila.

Njimbile po okacisimilo kove kondaka eyi ndeti.

Ongola yivyale, ombembwa yivyale!

Gociante Patissa

Read More

Poesia: "Talama handi"

Talama handi a ndambi yange
kaviandimbile handi
olonjanja kavitendiwa tualisisita
haka kwenda ukuetu kupula
olonjanja kavitendiwa tualisipula


Acinyi conjila yange
a lume koloneke viange viohuya
ndinge ohenda njevelele
kukatakate peka lyange ndepupu lyofela
nda ndakulueyela ove netele
apa handi ovina kavianyolehele
ukuetu mbanjiliye kukapuke kutue


Tulilongise lolonjila
uloño wokusika efienu vohali yokupalanla
tyuka ukuacisola cange katualisile
ocisola cange ocikuetele ondimbu
haka hela mbi cilinga osimbu?
mbi hela olivela?
talama yevelela sokolola
ukuacisolacange cimosi lika

«In Consulado do Vazio, Gociante Patissa 2008»

Read More

Mbi oyongola okupiñala o'telemovel ya inakulu yange?

Tualisanga p'onambi olosayi viapita ndeti. Inakulu yange Kalonga yu wakala lokuliyeya. Ombangulo yaco yafetika eci vakota liange vo'pula heti:

- A vavó, puãi o telemovel yove yipi?

Eye yu watambulula hati:

- Ame ndakava. Ndaciyikila vo'mala. Nda umue oyiyongola eye ayupe. ocina oco cilinga okuti ndacilandela ale ekui l'eceha (19) kolo'saldo alopo cilia ño olombongo?! Ame oco vo sicitela!!!

Inakulu yange lolopapelo vyaco kavisilivila vali kavinilesi. Okutala kosi yutima, walavokaile ño cimue okuti cilia ño lumosi, catela. O telemovel puãi yasapa!!!

Read More

Ivaluka njali yove. Ame ndafetika ko ale

Olonjanja viosi ndimola onjali letemo peka, ofela yiveta kutima wange kuenda ndipandula njali yange, Emiliana Citumba Gociante. Vo kwenda kwoloneke, kumosi lakatanga - teke linvi... teke liwa – walekisa okuti okwete ondio yokulima, onete yokuteywila omãla vaye kwenda epinli lyo kuvalekisa onjila yuloño. Watulongisa okuti “otembo ka yilyalya camale”.

Gociante Patissa
(Lavululi: ociluvyaluvya casangiwa po "Angola Xyami")

Read More

Tuyoli po kamwe (kulier yove)

Kwakala ulume umue wakuata onjongole yokutela okuvangula oputu. Olonjanja viosi avanjiliya cikolonya lolokalasinya vavangula elimi lyo putu, kutue waye kuasiatele okuitila asangu v’ulamba. Eteke limue vokulia vo “BAR”, yu wayeka oputu yimwe asola calua. Utende apanga wokuti ndona yaye kolongisa oputu, waka ale hati eci nditela oputu yina yofié, ndivanja vo ukai wasesamela. Ceya okulinga okuti, onjanja yosi anena ekamba konjo, pana akuti elivala lyokulia lyapitila ovangula landona yaye hati:

- Ó mulher, mi traz cá a comida e o colher.

Ukai kacolombolokele nda colher yaco onye, puai calingaale ocituwa okuti pokulia te lo’nguto.
Oloneke vipita, eye ulume otongeka lokupinga l’anyami kumosi l’asonjo nda olete akombe:
- Ó mulher, mi traz cá a comida e o colher.

Eteke limwe ukai utue wotokota, okuiya wakwa lokulinga hati:
- Ame vo ndakava…!!! Ove umbulutu yimwe yivi, nye olingila okuti nda olete akombe onditukala “colher”??? Etali vo kacipiti: KOLIER YOVE, KOLIER YA MAMAI YOVE, KOLIER YA PAPAI YOVE, KOLIER YO’KIMBO LYENE!!!!!
- Ulume andi wasaluka, cipopia ndona kacolombolokele. Lakombe vo vasaluka. Ukai yo enda lokulupuka kumosi lokupalamisa:
- NDAKULONGA! KOLIER YOVE! ONDILAVISA, ONDITUKALA… NYE OPOPELA OPUTU YOVE Y’ANIÑA? NDUKUTELEKELA, HANDI OLINGA HETI KOLIER????

(Wasapuilile ko tate Victor Manuel Patissa – eye watula omwenyo epandu-vali kwanyamo k’onyima)

Read More

OCITANGI CATETE (1)

Epulilo: Oco nda watambula ocikele cokuyoka (okuteha) olui, ove okuete ohombo, ohosi kuenda ongalo yakovi (amela), osimbu okuti te ambata po ño cimosi vonjanja oco otele okuyua, olinga ndati? Ofetika lokuambata ohombo, ohosi ale ongalo yakovi (amela)?

Etambululo: Cavelapo okuyoka lohombo, oco kesinya lyo lui kusale ohosi kuenda akovi, omo akuti oyo kayili amela. Konjanja yavali, ambata ongalo yakovi, puãi otiuka lohombo. Vungende watatu ambata ohosi, oco akuti kesinya alopo kusala, yimue vali onjanja, ohosi lamela. Vokusula ko, okuenda lohombo okukasanga ohosi kumosi lamela.

Read More

OCITANGI CAVALI (2)

Epulilo: Nda okuete omala vove vavali, umue ulume, wakuavo ukai, kuenda kavali kavo vakuete olonjo viavo, puãi veteke limosi kavali kavo vafisa omola, oliangela konambi yonekulu yove konepa yomola ukai ale oliangela konekulu yonepa yulume?

Etambululo: Ondaka yimue kayalelukile. Puai wapopia walinga hati, omo okuti kokukala kuetu omola akota liove omola wove vo, ove te walyangela konambi yonekulu yove yonepa yomola wove ukai. Konepa yonekulu komola ulume, epata lyove lyosi (cikale vamanjove ckale vakota ale apalume) vakukalelapo ale, onambi yayo vo.

Read More

Tuyoli po kamwe (Tala tala kilu)

Kuakala ukuenje umue okuti, omo kasolele upange wokulima, wavanja upange vocakati kolupale waye. Vokuenda kuoloneke yu wainda lokulilongisa elimi lio'putu. Lo ame layo vo yafetika okuvokiya.

Eteke limwe vokuenda okuñualañuala wasokolola okulia osanji lovakamba vaye ko'nanya. Okuiya wosika ndona yaye hati:

- Ó mulher, vou trazer meus migos. Tráta lá aquilo (eye kalongisa oputu yaco ku'ndona)

Vokutiuka weya apa lesanju lesolo kumosi. Puãi hati ndivanjiliya pevindi, osanji alopo yeyi ivanja, kayapondelwe, kayatelekelwe.

- Mas, ó mulher, osanji kwayitelekele?
- Sio! - Ukai watambulula
- Mas eu não disse trata lá aquilo?
- Oco mwele ndapanga. Omo okuti walinga heti tala tala kilu, ndasima siti ukuetu mbi wasakalala lombela. Oko mwele ndalaña loku tala tala kilu... ndamuna wacinuma.

(Wasapuila ko kota lyange Rosa Ngueve Gociante Patissa)

Read More

Lilongisa po kamue Umbundu

Vokusanda evi viatyamela kumbundu ndatela okusanga evindi limwe likuatisa:

http://www.mujimbo.com/ovimbundo/orididacticas.htm

Ukuetu wu ndeti evindi liaye waliluka heti Ombala yovimbundu. Handi kulengelela mo ño...!

Ombembwa Yiviale.
GP

Read More

Ovimbundu esila ly'olonganji

Ovimbundu esila lyowiñi lyocitumbuylukila co Bantu (vocifuka co Africa), vasoka ndonepa yakwala ketendelo lyolonunge vyofeka. Ovimbundu olonyitiwe vyocakati kwenda ombwelo yofeka, kwaluhumba vo Huambo, Oviye, Ombaka, Kuanza sul, Oluvango, o Musambe, kwenda Okunene. Puãi okucipopia mwele ocili, Umbundu kawasile ofeka, vamue vati momo lyuyaki wakoka okuti omanu kavakuata ocitumalo cimwamer lika, kuli andi vana vasima okuti kotembo y’upika apata valisandola. Onepa yatatu yavana vasima okuti kakuli ale owiñi kahulisangi, nde ci catuwa olomunda okuti kavilisangi.

Catyamela koviholo, olonoño vyalua vyolonyitiwe vimbundu, ndeci asonehi Manuel Rui Monteiro, Ndunduma Wa Lepi, Pepetela Gabriela Antunes (Una wafa ale), Aires de Almeida Santos (laye vo wafa), Alda Lara (laye vo wafa). Konepa yolonjimbi, tukwete handi ndeci Tchissica Artz, Sabino Henda, Bela Tchicola, Justino Handanga, Katchiungo, Flay, Bessa Teixeira, Matias Damásio, Joaquim Viola, César Kangwe (ava ndeti olonganji vo vonjo yingungo vyio Rádio Nacional de Angola).

Konepa yolondambi vyafeko, ndaño kavacitela okuvangula elimi ly’Umbundu, kulala wo Miss Angola, vitatu olonduko vyatela okuvyala, ndeci Geovana Pinto Leite (U’mbaka), Hidianete Cussema (wo k’Oviye) kwenda andi umalehe Zenilde Josias. Cisukila puãi okulombolola okuti ulala Wo Miss Angola amanu vosi ko vahusole ale vahusumba, omo okuti afeko wakisikiwa okuwenda vocila luwalo wokosi lika, kwenda olonjanja vimwe asongwi vamwe (apika voloñeyi) vainda lokuvayonjayonja lolombongo kwenda ukema oco vapekele lavo.

Kolonganji vyokuhambatisa asapulo, vyapiala ovimbundu okuti apa vyapita viasia onduko, cikale kolonjo vingungu, ko yoviluvialuvya, cikale onjo yovikanda vyesapulo. Tusokololi ndeci Analtina Dias, Mário Vaz, Luís Domingos, Bela Malaquias, Patrícia Pacheco, Luísa Fançony, Cristina Miranda, Mateus Gonçalves ale William Tonet.

Ombembwa yiviale!
GP

Read More

Eteke lyatete

Vakwetu Kalungi!
Tufetika cilo ulima wokaliye, puãi twasima tuti yapityila otembo yo'kwambatisa evindi lyasapulo lovisimilo kelimi lya vakukululu vetu.

Kacalelukile, capiala okuti katusangi ovitumalo vyelongiso ly'Umbundu, puãi wapopia walinga heti "Ukwene kakulongisa uveke, oco wakusaña lawo ale".

Tukwati kumosi ocikele co avela evindi kelimi lyetu, cikale lasapulo, cikale lóvisimilo.

Ombembwa yiviale!
Gociante Patissa

Read More